بحث اختلاف در تیم مذاکره کننده آمریکایی و خروج تعدادی از دیپلمات ها از تیم رابرت مالی مهم‌ترین گزاره خبری یک ماه اخیر مذاکرات هسته ای وین محسوب می‌شد. به رغم مذاکرات غیر مستقیم در وین، تیم آمریکایی همچنان مخاطب و محور اصلی تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران به شمار می رود و به همین علت هرگونه تغییر در چینش تیم مقابل در کیفیت سیاست گذاری مقامات کشورمان مؤثر خواهد بود. در یادداشت پیش رو بر آن هستیم تا «علل، ابعاد و پیامد های این تحول» را شناسایی نموده و به ارائه پیشنهادات سیاستی متناسب با آن بپردازیم.
خبر اختلاف در تیم مذاکره کننده در گزارش ۲۴ ژانویه لورانس نورمن خبرنگار نزدیک به تیم آمریکایی در روزنامه وال استریت ژورنال مطرح شد. نورمن در این گزارش ریشه اختلاف را تمایل ریچارد نفیو و دو کارشناس دیگر عضو تیم آمریکایی برای اتخاذ موضع سخت تر در قبال برنامه هسته‌ای ایران خواند که این رویکرد با مخالفت رابرت مالی رئیس تیم آمریکایی روبرو شده و به همین علت شاهد ترک وین از سوی این سه دیپلمات آمریکایی بودیم. بر اساس گزارش رسانه های آمریکایی، این سه دیپلمات که دیگر از اواخر دسامبر سال میلادی گذشته در وین حضور نیافتند؛ متشکل از ریچارد نفیو طراح تحریم های به اصطلاح فلج کننده علیه کشورمان و معاون رابرت مالی (فرستاده ویژه رئیس‌جمهور در امور ایران)، آرین طباطبایی معاون بخش کنترل تسلیحات وزارت خارجه و یک کارشناس دیگر بودند.
علل انشقاق در تیم آمریکایی؛ اختلاف‌نظر سیاستی یا تقابل گفتمانی؟!
در باب علل این اختلاف، می‌توان به شواهد متعددی اشاره نمود. رسانه های آمریکایی می‌کوشند در جریان سازی رسانه‌ای خود دو مسئله اصلی مورد اختلاف در تیم مذاکره کننده آمریکایی را «شدت سخت‌گیری نسبت به تحریم‌های کنونی» و «ضرب العجل خروج از مذاکرات به علت پیشرفت‌های سریع برنامه هسته‌ای ایران» جلوه دهند. بنابراین، مطالبه اصلی نفیو با مالی، تعیین ضرب العجل قطعی و قاطعانه برای پایان مذاکرات بوده است که مورد قبول رئیس تیم آمریکایی قرار نگرفت. برخی دیگر هم معتقدند تعدادی از اعضای تیم آمریکایی از حدود دو ماه پیش و در اوایل دسامبر و تغییر موضع مذاکره کنندگان ج.ا.ا و طرح خواسته‌های جدید از سوی کشورمان، خواستار ترک میز گفتگوها از سوی واشنگتن بودند. باور آن‌ها نسبت به عدم امکان احیای برجام ۲۰۱۵ و کاهش مدت زمان گریز هسته ای ایران و کیفیت سخت‌گیری نسبت به اجرای تحریم‌های کنونی علیه ایران به ویژه واردات نفت چین از ایران دو مقوله مهم و مورد اختلاف درون تیم مذاکره کننده آمریکایی بودند که در نهایت به خروج برخی از این دیپلمات‌ها از وین انجامید[۱]. بنابراین، در جمع بندی احتمالات فوق می‌توان گفت باور نفیو نسبت به لزوم «ترک مذاکرات کنونی و آغاز گفتگوها برای دستیابی به توافقی دیگر» عامل اصلی خروج وی از تیم آمریکایی مستقر در وین بوده است که گزارش لورا روزن خبرنگار برجسته آمریکایی هم صحت مدعای مذکور را تأیید می‌نماید[۲].
دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان؛ نزاع حتی در مورد تیم مذاکره‌کننده
در سطح تحلیل داخلی، وجود نظام دوحزبی در ایالات متحده سبب شده است تا دو حزب دموکرات و جمهوری خواه به عنوان الیگارشی سیاسی در کلیه تصمیمات سیاسی آمریکایی دخیل باشند و سعی در بهره برداری و گفتمان سازی رسانه‌ای از پدیده های گوناگون را دارند تا بدین وسیله اهداف سیاسی خویش را محقق کنند. در بحث اختلاف در تیم مذاکره‌کننده آمریکایی هم شاهد این گفتمان سازی متفاوت دموکرات ها و جمهوری خواهان محافظه کار هستیم. تحلیل محتوای اظهارات نمایندگان و کارشناسان نزدیک به دو حزب راست و چپ آمریکا حکایت از آن دارد که دو طرف به منظور «تصویرسازی مطلوب درصدد بازتاب این خبر و جریان‌سازی رسانه‌ای متناسب با مقصاد سیاسی خویش» برآمده‌اند. در این راستا، جمهوری خواهان می‌کوشند موضع سختگیرانه نفیو در برابر ایران را به عنوان موضع عقلانی معرفی نموده و کرنش راب مالی در برابر ایران را عامل این اختلاف می‌دانند که اظهارات گابریل نورون‌ها از تحلیلگران محافظه کار آمریکایی در این راستا قابل ارزیابی است[۳]. در حقیقت جبهه جمهوری‌خواه می‌کوشد این مطالبه را ترویج کند که کنگره باید کمیته ای را در این رابطه تشکیل داده و راب مالی را به علت انعطاف بیش از حد در برابر خواسته های تهران بازخواست کند[۴]. جیسون برادسکی در این باره نوشته است: «اکنون یکسال از روی کارآمدن دولت بایدن گذشته و هنوز یک جلسه علنی استماع در مورد ایران برگزار نشده است و صحبت‌های تکراری مقامات وزارت خارجه و کاخ سفید در این رابطه فایده‌ای ندارد[۵]». در سطح کنگره هم به منظور اعمال فشار فزاینده بر تهران و تیم آمریکایی، تام کاتن به همراه ۹ سناتور جمهوری خواه دیگر با ارسال نامه‌ای به دولت از انفعال دولت در برابر صادرات نفت ایران به چین انتقاد نموده و آن را محصول ضعف تیم آمریکایی دانسته‌اند[۶]. میشل والتز نماینده ایالت فلوریدا در کنگره هم در این باره اعلام داشته است: «خروج چندین دیپلمات از تیم آمریکایی در شرایط حیاتی کنونی مذاکرات بیانگر آن است که دولت بایدن امنیت ملی آمریکا را در معرض خطر قرار داده است[۷]».
در مقابل اغلب تحلیلگران دموکرات معتقدند اتخاذ موضع سخت تر جهت پیوستن به توافقی که آمریکا یک بار از آن خارج شده بود؛ عاقلانه به نظر نمی‌رسد[۸] که توئیت مت داس مشاور سیاست خارجی برنی سندرز در این راستا محل توجه است[۹]. از جانب دیگر، سینا توسی کارشناس نزدیک به جناح دموکرات معتقد است همزمانی انتشار خبر احتمال آغاز مذاکرات مستقیم تهران_ واشنگتن با خروج نفیو به عنوان معمار تحریم‌ها علیه ایران به مثابه دادن اهرمی برای دولت آیت الله رئیسی محسوب می‌شود تا هزینه مذاکره مستقیم با آمریکا را در داخل کاهش دهد[۱۰].
نتیجه‌گیری و ارزیابی
در مقام نتیجه گیری و ارزیابی جمیع مطالب مطروحه فوق توسط مقامات، کارشناسان و خبرنگاران آمریکایی می‌توان ادعا کرد «اختلاف نظر میان مالی و نفیو چندان عمیق و بنیادین نبوده» و لذا به رغم تأیید این اختلاف ولی انتشار آن در بازه کنونی احتمالا به مثابه «پازلی درون یک چارچوب عملیات روانی به منظور عقب نشینی ایران از مطالبه تضامین و مطالبات هسته‌ای» مطرح گردیده است. بر اساس این سناریو، «نفیو به عنوان پلیس بد و مالی پلیس خوب» معرفی می‌گردد و سناتورهای آمریکایی عمدتا جمهوری‌خواه اقدام به انتقاد از دولت بایدن و تیم مالی در مورد انفعال در برابر ایران نموده و مسئله ضرورت برگزاری جلسه استماع از تیم مذاکره‌کننده را به عنوان یک اهرم فشار روانی با هدف امتیاز‌گیری از تیم ایرانی طرح می‌کنند. بنابراین، برآورد نگارنده بیانگر آن می باشد که خروج سه دیپلمات آمریکایی به ویژه ریچارد نفیو به عنوان متخصص حوزه تحریم ها یک استراتژی ساختگی محسوب می‌شود؛ چرا که اختلافات طرفین در مورد دامنه لغو تحریم‌ها اکنون به حداقل رسیده و طرفین تا حد زیادی نسبت به لیستی که در پایان دور ششم به دست آمده بود، اتفاق نظر دارند. بنابراین، به نظر نمی رسد که خروج نفیو با هدف کاهش سطح مطالبات و خواسته های ج.ا.ا در حوزه رفع تحریم‌ها باشد؛ چرا که نفیو تا پایان ماه دسامبر و نهایی‌شدن لیست لغو تحریم‌ها در تیم مذاکره‌کننده حضور داشت و آمریکا در ادامه هم احتمالا راضی به گسترش دامنه لغو تحریم‌ها نخواهد بود بلکه این اتفاق احتمالا با هدف اعمال فشار بر تهران به منظور انعطاف کشورمان در عرصه هسته‌ای و کوتاه آمدن از خواسته هایی نظیر حفظ ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی در داخل کشور صورت پذیرفته است.
با عنایت به این بازی سازی رسانه‌ای پلیس خوب و پلیس بد توسط تیم آمریکایی، تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران باید با پیگیری سیاست قبلی خود مبنی بر مخالفت با خواسته‌های فرا برجامی آمریکا در گفتگوها چه در بازه کنونی و چه در ماه‌های آتی، از یکسو بر مطالبه اخذ تضامین_ اعم از تضامین سیاسی، اقتصادی و حقوقی_ در مورد پایبندی آمریکا به توافق تأکید ورزد و از سوی دیگر از آن ها عقب‌نشینی نکند؛ چرا که اخذ تضامین معتبر در کنار رفع نابسامانی‌های اقتصادی داخلی گام مؤثری در مسیر دفع شر آمریکا و کاهش آسیب پذیری کشور در عرصه اقتصادی خواهد بود که حداقل طی یک دهه اخیر و با اتکا به راهبرد تحریم در کانون حملات و توطئه‌های دشمن قرار داشته است.
[۱] https://www.wsj.com/articles/differences-splinter-u-s-team-negotiating-with-iran-on-nuclear-deal-11643059183
[۲] https://diplomatic.substack.com/p/policy-differences-cited-in-departures
[۳] https://twitter.com/GLNoronha/status/1484900522511540225
[۴] https://twitter.com/GLNoronha/status/1485768131154956292
[۵] https://twitter.com/JasonMBrodsky/status/1485786182030090241
[۶] https://twitter.com/GLNoronha/status/1487151978090319881
[۷] https://www.dailymail.co.uk/news/article-10439847/Three-Bidens-Iran-negotiating-team-RESIGN-not-tough-nuke-deal.html
[۸] https://twitter.com/mattduss/status/1485970647327064065
[۹] https://twitter.com/mattduss/status/1485970647327064065
[۱۰] https://twitter.com/SinaToossi/status/1485966579074359299
نویسنده: محمدامین حضرتی
