فرزندخوانده ای در راه استقلال!
چندی پیش ذبیح الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی بیان کرد:«از نظر ما دولت پاکستان دولتی اسلامی نیست[۱] و سیاستی منفعت طلبانه را دنبال می کند». در درگیری های مرزی که در دو ماه گذشته بین نیروهای طالبان و پاکستان رخ داد، شاهد چندین کشته و زخمی از طرفین بودیم[۲] و پس از آن ملا محمدیعقوب پسر ملامحمد عمر و سرپرست وزارت دفاع طالبان در یک مصاحبه اختصاصی با تلویزیون ملی افغانستان گفت که حکومت جدید اجازه حصارکشی در خط دیورند را نداده است.[۳] اتفاقاتی که در گذشته شاهد آن نبودیم و شاید بسیاری انتظار آن را نداشتند که طالبان این چنین با پاکستان تعامل نماید و در قامت یک رقیب مستقل ظاهر شود.
پاکستان پایگاه حمایت از گروه های جهادی
نگاه دقیق تر به وضعیت گروه های جهادی در زمان دولت کمونیستی افغانستان که منجر به پیدایش و انقلاب مردمی علیه آن شد، نشان می دهد که پاکستان از همان ابتدا همواره پایگاه مناسبی برای پشتیبانی احزاب جهادی بوده است و این مسئله به قبل از تشکیل طالبان مربوط می شود و نشان می دهد که حمایت پاکستان از گروه های افغانی منحصر به طالبان نیست. در زمانی که پاکستان هم‌پیمان آمریکا بود و به پیروی از سیاست مقابله با شوروی به تجهیز و تکمیل گروه های افغانی می پرداخت، منافع منطقه ای خویش را در افغانستان نیز دنبال می نمود که از جمله آن‌ها اتصال امن و آسان به آسیای میانه و تأمین انرژی و همچنین جلوگیری از نفوذ هند در افغانستان بود.
چرخش پاکستان از حزب اسلامی به حمایت از طالبان
در دوران جهاد، پاکستان از عمده احزاب جهادی حمایت می کرد اما حمایت ویژه ای از حزب اسلامی حکمتیار می نمود و انتظار داشت که سهم زیادی در قدرت افغانستان کسب کند و تأمین کننده منافع پاکستان باشد. با ادامه پیدا کردن درگیری های داخلی افغانستان و نزاع شدید احزاب با یکدیگر به تدریج پاکستان به این نتیجه رسیده بود که حمایت از حزب اسلامی حکمتیار نمی تواند منافع او را تأمین کند زیرا اقدامات بسیار غیر عقلانی در تعامل با سایر احزاب داشت.
در این زمان بود که جنبش طالبان برای مقابله با فساد جهادگران تشکیل شد، عمده موسسین جنبش طالبان از جهادی های سابق بودند که از عملکرد قدرت طلبانه و جنگ طلبانه احزاب ناراضی بودند. احزابی که در نبرد علیه شوروی حضور داشتند اما در نبردهای داخلی نامی از آن ها در رسانه ها شنیده نمی شد. قیامی با محوریت ملامحمد عمر آغاز شد که «تحریک اسلامی طالبان» نام گرفت. طبیعتاً این تحریک نوپا به تنهایی توان مقابله با احزاب قدرتمند کابل را نداشت. به همین علت هم پاکستان شرایط را برای یک هم‌پیمان جدید و قوی مهیا می دید و هم وضعیت طالبان حکم می کرد که از کمک پاکستان استفاده نماید. در این نقطه بود که طالبان به عنوان «فرزندخواندۀ پاکستان» مورد حمایت حداکثری قرار گرفت. با حمایت پاکستان «تحریک اسلامی طالبان» موفق شد یکی پس از دیگری بر احزاب جهادی غلبه کند و امارت اسلامی خویش را تشکیل دهد و پاکستان اولین کشوری باشد که طالبان را به رسمیت می‌شناسد.
تفاوت امارت اسلامی ثانی با امارت اسلامی اول
در آن برهه خبری از نزاع میان طالبان و پاکستان نبود چرا که شرایط برای طالبان اصلا مناسب نبود. زیرا طالبان قدرت کافی نداشت و کشورهای منطقه و جهان هم تقریبا هیچ تعاملی با طالبان نداشتند. حتی زمانی که حادثه یازده سپتامبر رخ داد و آمریکا به مقابله با طالبان برخواست و پاکستان هم تابع سیاست آمریکا بود اما به صورت غیر رسمی و پنهانی از تحریک اسلامی طالبان حمایت می کرد و طالبان می دانست که هر کشوری حاضر به این کار نیست. طالبان خود را نیازمند حمایت های پاکستان می دید که بتواند زنده بماند و دوباره رشد کند به همین خاطر خبری از موضع های تند علیه پاکستان نبود.
بر خلاف امروز که طالبان در شرایطی به قدرت رسیده که ایالات متحده آمریکا طی دو سال «توافق نامه دوحه» را با طالبان امضا کرده است و این مذاکره یعنی مشروعیت به این جنبش در سطح بین المللی. در طی همین چند سال اخیر که بحث مذاکره آمریکا و طالبان مطرح شده است طالبان سفرهای بین المللی زیادی انجام داده است[۴] و سعی کرده خود را به سایر کشورها معرفی کند و از حمایت آن‌ها بهره مند شود. سفر به چین و هند و ایران و مالزی تنها نمونه ای از این سفرهاست که ثمرات زیادی برای طالبان داشته است. امروزه حتی اتحادیه اروپا[۵] و نمایندگان آلمان[۶] نیز با این که طالبان را به رسمیت نشناخته اند آن را قابل تعامل و گفت و گو می دانند. با این که هنوز امارت اسلامی به رسمیت شناخته نشده است اما شرایط به گونه ای است که کشورهای زیادی توافقات اقتصادی خویش را با مسئولین امارت اسلامی دنبال می کنند[۷]. تمایل ترکمنستان برای پیگیری پروژه تاپی و جدیت چین در سرمایه گذاری های عظیم بر معادن افغانستان نمونه ای از تعاملات اقتصادی است که مسئولین امارت از آن استقبال می کنند. وضعیت افغانستان امروز به گونه ای است که فساد دولت جمهوریت بر همگان آشکار شده است[۸] و کارگزاران آن از حمایت مردمی برخوردار نیستند. تنها ماجرای عدم اقبال مردم برای جنگ با طالبان کافی بود که دولت مردان متوجه بشوند مردم با آن‌ها نیستند. امروز جریان قوی که اپوزیسیون طالبان باشد وجود ندارد و همه این ها به نفع حکمرانی طالبان تمام شده است و به طالبان امروز قدرت بخشیده است، هرچند که با مشکلات فراوانی روبه روست.
نتیجه گیری
موضع گیری های و تنش های اخیر طالبان در قبال پاکستان مانند درگیری مرزی در خط دیورند و موضع گیری سخنگوی امارت اسلامی درباره اسلامی نبودن حکومت پاکستان ناشی از همین شرایط جدید است که به نفع طالبان رقم خورده و باعث شده که در برابر پاکستان مانند گذشته منفعل نبوده و قدرت چانه زنی هرچند ضعیف را داشته باشد. شرایطی که نشان داد طالبان مستقل از پاکستان است و حتی منافعی دارد که می تواند منجر به تنش و درگیری او با پاکستان شود. شرایط جدیدی که وابستگی طالبان به پاکستان را بسیار کمتر کرده است و حال در مسند حکومت افغانستان شرایط بسیار بهتری برای ظهور و بروز خود واقعیاش را دارد.
اگر چه که پاکستان هنوز هم نزدیک ترین و بهترین هم‌پیمان طالبان به شمار می آید و هر دو می خواهند از ظرفیت های یکدیگر استفاده نمایند و تعاملی سازنده داشته باشند اما طالبان یک تعامل متوازن و مستقل را با پاکستان دنبال می کند نه یک رابطه تابع و استعمارگونه که تنها در پی انجام سیاست های پاکستان باشد.
بر همین اساس این ذهنیت که برای تعامل با طالبان بهتر است با پاکستان وارد صحبت شد تصوری باطل است و امارت اسلامی در چند ماه اخیر نشان داده است که تلاش دارد بازیگر مستقلی که قابلیت تعامل بین المللی را دارد شناخته شود.
[۱] https://www.khaama.com/pakistans-political-system-is-not-islamic-mujahid-786765/
[۲] https://www.etilaatroz.com/137106/border-clashes-in-kandahar-spinboldak-three-were-killed-and-27-injured/
[۳] http://www.jomhornews.com/fa/news/147866/
[۴] http://www.dailyafghanistan.com/national_detail.php?post_id=157260
[۵] https://www.dw.com/fa-af/a-60018233
[۶] https://www.bbc.com/persian/afghanistan-59198115
[۷] برای نمونه توافقات چین و ایران و ترکمنستان با طالبان را ببینید
https://ir.voanews.com/a/iran-Afghanistan-deals/6258014.html
https://www.dw.com/fa-af/a-60373205
[۸] برای نمونه گزارش ایرنا به نقل از وال استریت ژورنال و سیگار را ببنید که گزارشی درباره فساد مالی دولت جمهوریت تهیه کرده اند
https://www.irna.ir/news/84606139/
نویسنده: حسن جعفری
