گزارش راهبردی «امارت اسلامی، فرصت یا تهدید!؟»
برای دریافت گزارش راهبردی «امارت اسلامی، فرصت یا تهدید!؟» با شماره مرکز پخش ۰۹۱۵۱۰۴۷۲۶۲ تماس بکیرید.
قیمت نسخه الکترونیکی: سی هزار تومان
قیمت نسخه چاپی: شصت هزار تومان
پس از انقلاب اسلامی ایران، همواره مسئله ی افغانستان به دلایل مختلفی از قبیل ویژگی‌های ژئوپلتیک، اشتراکات فرهنگی-تمدنی و حضور تعداد زیادی از مهاجرین افغانستانی در ایران، یکی از مهمترین و تعیین کننده ترین مسائل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بوده است.
تحولات ماههای اخیر که به سقوط حکومت اشرف غنی و شکلگیری مجدد امارت اسلامی انجامید، توجه تمامی تحلیلگران و کارشناسان را به مسئلهی افغانستان دو چندان کرد.
به دلیل پیچیدگی مسئله و وجود ذی نفعان مختلف، انعکاسات رسانهها طبیعتا با جهت گیری های سیاسی همراه بوده و در نمایش دادن تصویری واقعی و منصفانه از حقایق موجود در کشور افغانستان ناتوان است. از همین جهت گروه سیاست خارجی برهان بر آن شد حضوری میدانی در افغانستان داشته باشد تا اولا بتواند شناختی واقعی و به دور از فضاسازی رسانهها نسبت به مسائل امروز افغانستان پیدا کند و ثانیا بتواند نسبت به تعریف چند پروژهی مشخص عملیاتی امکان سنجی انجام دهد.
در این سفر حدودا ده روزه که به هرات، کابل و قندهار صورت گرفت، در راستای شناخت واقعی نسبت به نظام مسائل افغانستان محورهای زیر مد نظر قرار گرفت.
محور اول نسبت مردم افغانستان با طالبان و امارت اسلامی بود. طبیعتا عواملی مانند قومیت، مذهب، سن، اسلامگرا یا سکولار بودن، شهری یا روستایی بودن در این امر دخیل میباشد که در مصاحبه ها و تحلیل آن‌ها مورد توجه قرار گرفته است.
محور دوم بررسی میزان تغییر طالبان نسبت به حکومت پیشین ایشان بود. تقریبا همه به تغییر اذعان می کنند اما اینکه این تغییرات به چه میزان مبنایی و عمیق بوده و به چه مقدار تاکتیکی و موقت، محل اختلاف است.
محور سوم میزان اسلامی‌بودن یا قومی‌بودن حرکت طالبان است. آیا طالبان یک حرکت عمیق اسلامی برای اقامه دین است یا حرکتی سیاسی و در راستای پشتونیزم؟ البته نگارندگان به طیف بودن پاسخ‌های طرح شده عنایت دارند لکن مسئله دقیق شدن همین امر مخصوصا در مورد مسئولین ارشد و طیفهای اثر گذار از علمای ایشان میباشد. اینکه ایشان در کجای طیف قرار می‌گیرند؟
محور چهارم بررسی دقیقتر جریان طالبان از منظر سیاسی میباشد. میزان استقلال این حرکت در بعد خارجی به چه میزان است؟ نسبت این حرکت با پاکستان، آمریکا، جریانات سلفی سعودی و سایر قدرتهای منطقهای و بینالمللی چیست؟ در بعد داخلی مناسبات ما بین افراد و جریانات اثرگذار طالب چگونه است و هر کدام از جریانات چه رویکردی نسبت به مسائل داخلی و خارجی دارند؟ چه مقدار جریان علما بر روی امارت اسلامی‌نفوذ داشته و میتوان از طریق ایشان فضای تعامل و مفاهمه را شکل داد؟
محور پنجم بررسی امکان و چگونگی تعامل و اثرگذاری بر روی امارت اسلامی‌است. آیا فضایی برای گفت‌وگو وجود دارد؟ آیا تنها ادبیات کارآمدی و عملگرایی و در اختیار دادن تجارب نتیجه میدهد یا با ادبیات دینی و اسلامی هم میشود اثرگذاری داشت؟
براساس مجموعه جلسات و مصاحبههایی که از حدود سه ماه قبل از سفر شروع شده بود و همچنین حدود ۲۰ مصاحبه ای که در طی سفر صورت گرفت و همچنین مطالعهی کتب و مقالات مرتبط با مسئله، متن زیر تقدیم خوانندگان علاقه مند به مسأله افغانستان میگردد.[۱] تاکید بر این نکته ضروری است که این گزارش گامی ابتدایی برای شناخت دقیقتر مسأله افغانستان و امارت اسلامی میباشد و نگارندگان خود اذعان دارند که تحقیقات بسیار گستردهتر و جامعتری باید صورت گیرد تا مقدمهی کنشهای فعالانهی صحیح قرار گیرد.
علاوه بر این گزارش راهبردی، روزنگاشت سفر به افغانستان برای علاقه مندان جهت مطالعهی بیشتر تدوین شده است تا در جریان جزئیات گفت و گوها و مصاحبهها قرار بگیرند. تلاش بر آن بوده است نکات اصلی سفر منعکس شود منتهی به صورت طبیعی برخی از نکاتی که در حاشیهی جلسات و یا گفت و گوهای غیررسمی با مردم و افراد مصاحبه شونده صورت گرفته است در این متن منعکس نشده است.
از برادران عزیزم حجج اسلام خلیلی و محمودخانی که در تنظیم این گزارش راهبردی و روزنگاشت سفر نقش موثر و محوری داشتند کمال تشکر را دارم. همچنین از حجه الاسلام علیرضا کمیلی که با مشورتهای دلسوزانه و ناصحانهی خود زمینهی شکل گیری این اقدام را فراهم نمودند و برادر عزیزم آقای سجاد محمدی که با مطالعه و بیان نکاتی در مورد متن موجب ارتقای آن شدند قدردانی می کنم.
علی تقی زاده مسئول گروه سیاست خارجی مرکز راهبری برهان – آذر ماه ۱۴۰۰
[۱] جزئیات بیشتر از مصاحبه شوندگان و کتاب ها در قسمت انتهایی ذیل عنوان منابع ذکر شده است.
