گزارش دومین جلسه ی گروه های مرکز راهبری برهان با استاد قاسمیان
در این جلسه که چهارشنبه ۲۱ آبان به مدت حدود سه ساعت برگزار شد، گروه های فقه راهبردی، بنیان مرصوص، فقه الامامه و خانواده به گزارش کارهای گذشته، ایده های روشی و محتوایی و تصویر مختصری از آینده ی کار خود پرداختند. در ادامه گزارشی از رئوس مطالب مطرح شده در توسط هر گروه به همراه صوت و متن ارائه ی آن گروه قرار داده میشود.
گروه فقه راهبردی(فرزندآوری)
فرایند و مدل حل مسئله:
استراتژی کلی این بود که لایه ای به بحث ورود کنیم. یک بار پرواز از بالا تا انتها برویم و سپس برگردیم و تدقیق بیشتر کنیم.
مسئله کاهش موالید ظاهرا به صورت خاص مسئله دین نبوده است چون چنین مسئله ای در دین خیلی موضوعش نیست. این نکته سیر عملیات را با مثلا گروه طلاق متفاوت می کند چرا که مسئله طلاق جزء مسائل ظاهر در قرآن است.
لذا بحث های بسیار روشی داشتیم که تجویزهایمان را چطور می توانیم به شارع نسبت دهیم. این از کارویژه های گروه فقه راهبردی هم هست.
ابتدا مطلوب شارع را بررسی کردیم:
قرآن محوری در این قسمت حقیقی بوده است. ابتدا بررسی قرآنی را شروع کردیم. کثرت تولید ولد به صراحت به کار نرفته است. لذا فقه المقاصد را وارد کردیم که در شریعت، لیظهره علی الدین کله داریم، اعدوا لهم ما استطعتم داریم، از این ها کثرت جمعیت هم در می آید. کثرت تولید ولد صالح باید به اندازه ای باشد که این مقاصد محقق شود.
سپس وضعیت موجود را بررسی کردیم:
یک) بررسی نظام موضوعی قرآن
دو) نظام مسائل عقلایی
سه) نظام مسائل به وسیله مدل مفهومی
در نهایت به ۴ کلان بحران رسیدیم
یک) بحران تجرّد
دو) بحران عدم تمایل به فرزندآوری
سه) بحران سقط جنین
چهار) بحران ناباروری
اولویت بندی این چهار بحران هم کار سختی بود که با دو شاخص کمی و کیفی این کار را انجام دادیم.
سپس وارد بحث تجویز شدیم:
گام اول تجویز دینی بود سپس تجویز عقلایی و بعد هم تلفیق این ها.
در نهایت با پیمایش قرآنی، برای ۴ بحران فوق به ۱۴ ریشه رسیدیم.
عملیاتی کردن تجویزها:
برای عملیاتی کردن هر تجویز باید جدولی که عناوین زیر در آن قرار داشتند را پر میکردیم:
(مجری، مخاطب هدف، بستر و نهاد، قالب، روش، محتوا، ببرآورد هزینه و منبع، برآورد زمان عملیات، برآورد زمان اثرگذاری)
در حال حاضر ۴ تجویز قرآنی را گرفته ایم در این جدول عملیاتی کنیم:
یک) رویکرد نسبت به نقش مادری و جایگاه والدین
دو)جایگاه فرزند که نعمت و بشارت و امداد و قرت اعین و رحمت است
سه)در تنگنای معیشتی، نباید از فقر ترسید و تقویت باور به رزاقیت خدا
چهار)سقط جنین
گروه بنیان مرصوص(سیاست خارجی)
قرآن به عنوان نقشه راه تحقق دین:
در بُعد علمی پژوهشی در این جلسه نمیخواهیم وارد بشویم. هم بحث روشی مبنایی وجود دارد، که دین ما را به «نقشه راه تحقق» می رساند یا به نظام مفاهیم دینی، یا تصویر مطلوب و … هم بحث محتوایی وجود دارد.
در فضای سیاست خارجی، از ۶-۷ سال پیش شروع کرده بودیم. این که چقدر مسئله در قرآن مطرح هست در روش مقداری تاثیر دارد. مسئله سیاست خارجی بسیار در سطح قرآنی پرداخته شده است فلذا روش اصطیاد نقشه راه دینش بسیار قرآنی تر از برخی موضوعات دیگر است.
تأکید مهم ما در بحث روشی این است که قرآن نقشه راه گام به گام رسیدن به نقطه مطلوب دین را توضیح داده است، یعنی غالب بیانات قرآن، فقه تحقق است نه تصویرسازی از نقطه مطلوب.(در تصویرسازی از نقطه مطلوب قرآن به صورت کلی بیاناتی دارد، غالب بیانات قرآن تعیین راهبرد و در امتدادش طرح اقدام است.) که در نهایت به ۴-۵ راهبرد اصلی مبتنی بر نگاه قرآن رسیدیم.
طرح اقدام:
حالا مسئله اصلی مان این است که این راهبردها را چطور تبدیل به طرح اقدام یا عملیات کنیم؟
خصوصا در سیاست خارجی که مسئله به شدت امنیتی است و این مسئله کار را سخت میکند.
لذا برای سادگی مسئله، فعلا در لایه سیاستگذاری تقنینی وارد شدیم تا این راهبردها مقداری تبدیل به قانون شود.در واقع ثابتات اسلام در زمینه سیاست خارجی را تبدیل به قانون کردیم که عناوین موضوعات آن عبارتند از مدل جبهه بندی، قوانین پیمان ها، مهاجرین و اتباع، حمایت از مستضعفین و… .
دلائل انتخاب پروژه قانون گذاری:
یک)سادگی کار نسبت به حوزه های دیگر
دو)مدل گفتمان سازی از این طریق:
معمولا فضای گفتمان سازی را می برند در فضای ترویجی یا آکادمیک. مثلا دوره برگزار می کنند. ما گفتمان سازی را روی لایه مؤثرین می خواهیم انجام دهیم، این لایه مؤثر در صحنه واقع تعیین می شود. گفتمان سازی را هم در حین عملیات باید انجام داد. حتی اساتید دانشگاه ذی نفوذ و موثر را هم باید از اینطرف شناسایی کرد. یا دانشجویان مؤثر. این ها در عملیات مشخص میشوند. البته در این مسیر لازم بشود دوره آموزشی هم می گذاریم.
سه) کمک به شناخت صحنه: مدل رصد خشک از همان اول، بهینه نیست. بلکه در طول یک پروژه اولیه، سعی می کنیم صحنه را بشناسیم و فهمی نسبت به آن عرصه پیدا کنیم.
چهار) نصب ادبیات کارشناسی و آکادمیک: روش بهینه نصب ادبیات کارشناسی هم در طول پروژه است. در فضای پیش برد عملیات، خیلی سریع محتوای کارشناسی کسب می شود.
محتواهای تولید شده:
یک) محتوای پشتیبان: طی سند هایی از محتوای قرآنی تا قانون اساسی و امامین انقلاب و گزارش راهبردی عملیاتی، تا رسیدن به ماده قانونی.
دو) گزارش های راهبردی: برای تبدیل محتوای دینی به ادبیات قابل فهم کارشناس نیاز بود که گزارش های با لسان کارشناسی و با هدف اقناعی تدوین شود.
در کنار پروژه تقنین، یک پروژه عملیات شناسایی تعریف شده است که شامل ارتباط با اندیشکده ها، تجربه نگاری افراد فعال، جایابی نهادها و … تا بفهمیم کجا سرِ کاری است و کجا اصلی، راهبردهای اصلی دین در زمینه ی سیاست خارجی را چگونه شکل بدیم و …
گروه خانواده(واقعی کردن مسئله طلاق)
مدل حل مسئله:
ایده ما در حل مسئله تحقق فرائض قرآنی در حوزه طلاق بود که شامل سه فریضه قرآنی مبیت ، حکمیت ، شهود میباشد.
مبیت:
یک مشکل این است که غالبا طلاق ها را می برند در طلاق توافقی که مبیت نداشته باشد. در حالی که با توجه به متن دین، عمدتا باید رجعی باشند. لذا بحث تعیین فقهی حد بینونت و رجعت در طلاق توافقی خیلی مهم است که بعد از اصلاح باید در شوراهای فقهی نیز مورد تایید قرار بگیرد و در نهایت قانون شود.
حکمیت (پروژه اصلی):
اولا دنبال اصلاح قانون حکمیت هستیم:
فاز اول: رصد محاکم قضائی خانواده و مشاوران و وکلا، آشنایی با فضاهای دعواها و اجرایی بودن طرح.
۱) رصد فضای کلی
۲) تعدادی مصاحبه از صاحب نظران، قضات ، مشاوران و وکلا: یک مشکل این است که هر قاضی رویه خودش را دارد؛ وکلا روش موش دواندن خودشان را دارند و… .
۳) امکان سنجی و اصلاح طرح
۴) پرکردن تعداد زیادی فرم از مراجعین به دادگاه طلاق
برای این کار، ظرفیتی از سمت قوه قضائیه در کانون وکلا و دادگاه ها ایجاد شده. هزار طلاق (دو هزار فرم) پر شود بعد تحلیل شود.
۵) رصد مقالات وتحقیقات و … برای دستیابی به نقشه جامع علل طلاق.
فاز دوم: اجرای طرح حکمیت در چند مرکز مشاوره.
کلیت طرح این است که یک مشاور هست، یک حکم از خانواده هر طرف، و زوجین در جلسه باشند. می خواهیم دلسوزی حکمین استفاده شود و تخصص مشاور.
۱) ایجاد فرایند تشویقی برای جذب زوجین
۲) اجرای طرح و ثبت تجارب
۳) نتیجه گیری و آمارگیری و…
۴) بارگذاری مرکز مشاوره زیتون و کمک به رونق آن (بستر مباحثات علمی حول نظریات و نتایج)
در این مرحله در تلاشیم مسیری برای قانونی شدن و مجوز داشتن مشاوران طلبه ایجاد کنیم و مسیری در داخل حوزه ایجاد کرده، مدرک و درس و… اختصاص دهیم.
فاز سوم: اصلاح قانون حکمیت محذوفه در طلاق توافقی
الان در قانون حکمیت برای طلاق توافقی نیست در حالی که بسیاری از طلاق ها توافقی ثبت می شود.
دوما دنبال فرهنگ سازی حکمیت هستیم.
شهود:
فعلا قوه قضائیه طرح ساماندهی دارد؛ فعلا می خواهیم کار قوه قضائیه را رصد کنیم تا بعدا به طرح برسیم.
گروه فقه الامامه (پروژه اقتصاد خاندان محور)
شیوه تولید مسئله:
کلان مساله گروه اقتصاد نیست. کلان مساله گروه ساختار جامعه اسلامی و روند شکل دهی آن از منظر قرآن است. با این دغدغه یک دور سور مدنی را بررسی کردیم و از هر سوره قسمت هایی را که مرتبط بود به بحث جامعه سازی جدا کردیم و سپس این گزاره ها را دسته بندی کردیم برای داده پردازی.
نتیجه بررسی سور مدنی این بود که موضوعات جامعه ساز در سور مدنی در ۷ حوزه کلان افراز می شود:
۱) سیاست خارجی با زمینه مسئله ارتباط با کفار
۲) سیاست خارجی با زمینه مسئله اهل کتاب
۳) ولایت با زمینه مسئله زن و خانواده
۴) ولایت با مسئله حکمرانی سیاسی اجتماعی. این دو مسئله ولایت، در پیوند تنگاتنگ قرار دارد لذا هر دو تحت عنوان واحدی معنون شده است.
۵) اقتصاد
۶)فرهنگ
۷)منافقین و دشمنان داخلی
در هر کدام از این حوزه ها، نقطه مطلوب و راهبردهایی در قرآن معرفی می شود. راهبردهایی که کاملا با هم هماهنگ هستند و در یک نقشه راه منسجم قرار می گیرند.
هدف این نقشه راه *حداکثری کردن ولایت سیاسی اجتماعی خاندان های مومنین با یکدیگر و همچنین با خاندان رسول میباشد.*
فعلا ما روی حوزه اقتصاد تمرکز کرده ایم. دیدیم جامعه سازی به صورت کلی نمی شود. تجربه عینی را می خواستیم تجربه کنیم، برای تجربه عینی آمدیم سراغ پروژه اقتصادی . چون یکی از راهبردهایی که قرآن تاکید می کند اقتصاد است.
سه محور اساسی حوزه اقتصاد در قرآن:
سالم سازی فضای عمومی اقتصاد :
نهی از ربا و نهی از اکل مال بالباطل. مسئله پول اعتباری و خلق پول، یکی از امتدادات این محور است. ایده عملیاتی هم این بود که رهن مسکن به کالا مثلا طلا داده شود نه واحد پول اعتباری. در نهایت هم مقصد این است که پول حقیقی جایگزین اعتباری شود.
انفاق مردمی در جهت تأمین مالی نهادهای اقتصادی مردمی با اولویت تقویت پیوندهای رحمی ولایی:
انفاق در قرآن کلاً اولویت می دهد به والدین و اقرباء. انفاق هم اعم از کمک بلاعوض است. بلکه به معنای خرج کردن است. این مفهوم شامل سرمایه گذاری نهادهای تولیدی هم می شود. در مورد این ایده هنوز به نقطه ای که بشود از طریق آن این ایده را پیاده کرد نرسیده ایم. ایده قانونی اش برایمان مبهم است. اما در تحقق عینی، گروهی را یافتیم که در شهرسازی اسلامی کار می کنند. ۶ پایلوت شروع کرده اند مدل معماری اسلامی اش را دارند. ۱۶۰واحدی بر اساس درس خارج معماری آقای اراکی. ما گفتیم سامانه اقتصادی این پایلوت ها را خاندان محور بچینید. به جای تامین مالی با بانک، با خاندان ها تامین مالی کنند. صندوق خانوادگی بگذارند.
سوار کردن خاندان روی یک سامانه کلان: مسئله تامین اجتماعی. نظام بازنشستگی، بیمه عمر، بیمه از کار افتادگی و… این را روی تکافل اجتماعی خاندان محور بنا کنیم. این ادبیات تئوریک هم دارد. اگر کسی مشکلی پیدا کرد خاندان مشکل را حل کنند. برای این مثلا با بیمه سامان صحبت می کنیم که به جای بیمه کردن فرد، یک کانون خانوادگی را بیمه کند. اینجا بیمه فقط سود کارپردازی اش را می گیرد.
این ایده ها به عملیات نرسیده است هنوز. ان شاء الله مرحله بعدی، جلو بردن این ایده ها است.
